Fotoutstilling i Trappene

I 2015 var det ei fotoutstilling i trappene i Høyanger. Her er nokre av bileta som var utstilt og innformasjon om  trappene, røyrgatene og trallebana. Desse var på kvar sin måte viktige for høyangersamfunnet. 

Kulturminnesøk: Trappene  

Youtube: Trallebana i Høyanger

Fotoutstillinga startar ved foten av trappene. (Foto: Gaute Ljotebø/HIM)

Utsikt mot Høyanger, 2015 og 1947. (Foto: Gaute Ljotebø/HIM)

Røyrgatene

Arbeidet med røyrgatetraseen starta opp i 1916. Røyrgata som ligg lengst vekke frå trappene tok vatn frå Grimsosen/Bergsvatn til Kraftstasjon 1 ved fabrikken, og vart montert i 1917. Røyrgata som ligg nærast trappene tok vatn frå Breidalen, og vart montert i 1921. I samband med ei modernisering og nye kraftutbyggingar vart den gamle Kraftstasjon 1 sett ut av drift i 1979. Dette medførte at røyrgatene vart kutta like over vegen, og det vart laga tunnell ned til Kraftstasjon 5, som ligg inne i fjellet. På midten av 1990-talet vart det laga nye tunnelar i fjellet i lia frå like under Siplo og ned, og røyrgatene vart sett ut av drift.

Bygging av røyrgate i 1917. (Foto: Einar Helgesen/Hydro Høyanger)

Utsikt mot Høyanger våren 2015. (Foto: Gaute Ljotebø)

Pipelines

The work with the pipelines started in 1916. The pipeline that is furthest away from the stairway took water from Grimsosen/Bergsvatn to a hydroelectric power station at the factory. This pipeline was mounted in 1917. The pipeline closest to the stairway was mounted in 1921, and took water from Breidalen. The pipelines were put out of use in the mid-1990s, when tunnels were made down to a power station inside the mountain.

Folk til fjels med tralla i 1947. (Foto: Ernst Shwitters/Hydro Høyanger)

Tralla

Tralla var fram til fjellvegen kom i bruk tidleg på 1960-talet, den beste måten å komme seg opp til fjellområdet ved Siplo for folk i Høyanger. På midten av 1950-talet var det plass til 18 personar på tralla med ski og ryggsekkar. På ein travel føremiddag var det kanskje over 1000 menneske som skulle til fjells, og da var det kø i trallestasjonen, og mange gjekk difor trappene i staden.

The Trolley

The trolley was the best way to get up to the mountain area for people in Høyanger until the road came into use early in the 1960’s. In the mid-1950’s, the capacity on the trolley was 18 people including equipment such as skis and backpacks. On a busy day there could be over 1000 people one their way to the mountains, and they could be expected to wait in a line. Instead of waiting, many people preferred to use the stairs.

Ved enden av trappene. (Foto: Gaute Ljotebø/HIM)

Reklame

1. mai 2015 i Høyanger

Som vanleg var det godt oppmøte på 1. mai i Høyanger. Hovudarrangementet var på Bytorget der museet hadde ope med mykje besøk. I høve 100-årsjubileet var det i år mønstra to hovudtalarar. Ingrid Heggø frå Høyanger og Arbeidarpartiet og mangeårig bystyrerepresentant for partiet Raudt i Bergen, Torstein Dahle.

Hovudparola i år var; «Begrens krafteksport og nettleige – BRUK KRAFTA HER!» Dette var eit tema som begge talarane tok tak i. Eit anna tema som begge var innom var distriktpolitik. Torstein Dahle oppsummerer kombinasjonen industri- og distriktspolitikk greit. Det er der produksjonen skjer at verdiskainga er. På stader som Høyanger, og ikkje i Oslo. Ingrid Heggø var bekymra for at politikken til Høgre/FrP-regjeringa ville demontere Sogn og Fjordane fylke.

Folket samla på Bytorget.

Ingrid Heggø held sin tale medan Torstein Dahle følger med i bakgrunnen.

Hovudtoget på veg nedover Hans Hygen gate.

Fagforeningens musikklag og Høyanger skulemusikk spelar.

Nokre av parolane.

Asylsøkar i Høyanger, Ahmad Hannoura frå Syria, som nettopp har fått opphaldsløyve i Noreg. Heldt ein appell, der temaet i hovudsak var kortare ventetid i saker som vedkjem asylsøkarar.

Torstein Dahle på talarstolen.

Ingrid Heggø på talarstolen.

Kulturskift på museet

Høyanger Industristadmuseum var delaktig i kulturskift som Høyanger kommune arrangerte mandag 30. mars 2015. På museet var det foredrag med Jan Anders Timberlid, det var byvandring og utstilling av gamle bilar framfor museet. I samfunnshuset vart den nye modellen av samvirkekvartalet som Arild Høyvik har laga presentert i ei eiga utstilling, «Det gamle Høyanger».

Arild Høyvik, til høgre, framfor modellen av samvirkekvartalet. (Foto: Gaute Ljotebø)

Medforfattar av den kommande allmennsoga Jan Anders Timberlid helt eit foredrag med tema, «Høyanger – ein studie verd?». Det var det heilt klart, for filmkroken var heilt full, og vel så det. Rundt 35 personar hadde pressa seg inn. Dei frammøtte fekk eit flott foredrag med mange fine bilete av både Eugen Nordahl-Olsen og Anders Fimreite.

Jan Anders Timberlid med ryggen til held foredrag, medan Anders Berge, fremst til venstre kom med innspel.

Det var så mykje folk at alle ikkje fekk plass i filmkroken.

Ein av tilhøyrarane, 89 år gamle Anders Berge, var aktiv med og kom med fleire flotte innspel frå første benk under foredraget. Når temaet om riving kom opp, skar han til kjend stil, om at det var heilt greitt at dei i si tid reiv Slottet. Som røyrleggar på NACO hadde han vore innom der mange gonger. Dette var ikkje noko bygg å samle på. Noko som resten av tilhøyrarane ikkje var heilt einige i.

Med utgangspunkt i museet var det og arrangert byvandring i to omgangar.  Diverre kom det ei kraftig sluddbye som amputerte siste del av den andre byvandringa. Men det er slikt ein må rekne med på ein stad som er tufta på vasskraft.

Framfor museet var det og oppstilt fire veteranbilar frå 1950- og 1960-talet. To av dei med historie frå Høyanger. Rolf Rødahl eig den gamle direktørbilen til NACO som Gudmund Hegstad i si ti nytta, ein Mercedes 190 1956 modell. Direktør Heggstad køyrde ikkje bilen sjølv, i den tid hadde han pivatsjåfør med uniform. Randi Refsdal og Svein Rune Fossen har fått tak i den gamle sjukebilen til Høyanger sjukehus, ein  Mercedes1954 modell. Denne hadde i si tid far til Randi, Rolf Refsdal, og ominnreidde den til personbil. Etter at den ein periode har vore ute av familien si eige, er den no attende i Høyanger.

Bilane frå venstre Ford Fairlaine 1963 mod. (Frank Solvorn), Mecedes 190 1956 mod (Rolf Rødahl), Mercedes 1954 mod (Rani Refsdal og Svein Rune Fossen), Opel Kaptein (Magne Solvorn). (Foto: Gaute Ljotebø).

Mercedes 190 1956 modell, den gamle direktørbilen til NACO. (Foto: Gaute Ljotebø)

Den gamle sjukebilen til Høyanger sjukehus ein Mercedes 1954 modell. Bilen som Rolf Refsdal i si tid kjøpte og ominnreide til personbil. (Foto: Gaute Ljotebø)

I samband med kulturskift var det laga til ei utstilling i diskoteksalen der den nylaga modellen av samvirkekvartalet til Arild Høyvik, vart offentleg presentert for første gang. I tillegg var og sæbøtangmodellen, som har stått oppe i biblioteket, flytt ned her. Som ei ramme rundt modellane er det hengt opp mange foto og nokre kart frå gamle Høyanger.

I samband med opninga fekk Arild Høyvik mykje velfortent skryt for arbeidet med modellane. Dei vekker mange minner hos dei som levde liva sine i Høyanger før desse bygningane vart rivne på 1970 og 1980-talet. For av oss som er yngre eller kjem utanfrå, hjelper modellane oss til å få eit betre innblikk i historia til det gamle høyangersamfunnet. Modellane åleine er vel verdt eit Høyanger besøk i jubileumsåret. Utstillinga «Det gamle Høyanger» vil stå ei stund framover.

Dei frammøtte disukterer og beundrar modellane til Arild Høyvik. (Foto: Gaute Ljotebø)

Ny bok frå Høyanger

I samband med grunnlovsjubileet har Høyanger kommune gjeve ut boka. Frå Holck til Heggø. Det norske demokratiet 1814-2014 sett frå Høyanger. Boka vart lansert under feiringa av grunnlovsjubileet på Alværn i Lavik 29. juni 2014. Eit besøk i verda til Ole Elias Holck.

«I 1814 var eidsvollsmannen Ole Elias Holck aktivt med å utforme § 1 i den norske Grunnlova. I 2014 var stortingsrepresentant Ingrid Heggø med på å kjempe fram ein nynorsk versjon av Grunnlova. I mellomtida har Lasse Ellingsen, Edvard Liljedahl, Lasse Trædal og Ivar Norevik vore stortingsrepresentantar frå det som først var Lavik Prestegjeld, og som no er Høyanger kommune. Kven dei var, og noko av det dei har gjort, kan du lese om i denne historiske framstillinga om det norske demokratiet sett frå Høyanger.»

Boka kostar 200 kr og kan kjøpast hos Høyanger Bok og Papir og Høyanger Industristadmuseum.

Forfattar Geir Sørebø fortel om Ole Elias Holck ved minnestøtta på Alværa. (Foto: Gaute Ljotebø)

Ingrid Heggø, til venstre, la på krans på minnestøtta. (Foto: Gaute Ljotebø)

Høyanger vgs 80 år 1933-2013

Lærarar og elevar 1948:
1. klasse mekanikarar og elektrikarar og 2. klasse snikkarar saman med lærarane hausten 1948. Lærarane sit framme, sett frå venstre Helmer Korssjøen, Johan Eide og Nils Haaheim.

Oppstarten

Snikkarline 1948

På byrjinga av 1930-talet var det stor arbeidsløyse i Sogn og Fjordane, berre i Høyanger gjekk rundt 200 ledige. Mange av desse var ungdom i slutten av tenåra. I 1932 kom dei med krav til kommunen om tiltak for å betre tilhøva for dei unge arbeidsledige. For å bøte på problema sette den gang Kyrkjebø kommune ned ei nemnd som skulle sjå om det gjekk an å få i gang eit permanent yrkesretta skuletilbod. Dei som sat i denne nemnda var skulestyreformann i Kyrkjebø kommune, handelsmannen Nils Vattekar, ingeniør ved NACo (aluminiumsfabrikken) Johan Wleügel, bygningsmann/arkitekt Lars Norevik og mekanikar Anders S. Berge. Wleügel var leiar. I oktober 1933 kom Kyrkjebø 2-årige fagskole i gang i kjellaren til den gang nybygde Høyanger Folkeskule.

Velkomen til Vasskraftmuseet

Høyanger Industristadmuseum vil stå for drift av Vasskraftmuseet i 2011. Grupper og andre interesserte kan henvende seg til industristadmuseet for å bestille museumsbesøk i sommar og utover hausten. Innafor museet sine opningstider kan ein bestille pr. tlf 57712775. Utanom opningstida kan ein ringe til 57711500 (Sentralbord Høyanger kommune).

Vasskraftmuseet i Høyanger vart etablert i 1986, og er å finne i den gamle Kraftstasjon I inne på verksområdet til Hydro (Leira Næringspark). Den gamle kraftstasjonsbygningen er frå den første tida med industrireising i 1916-1917.

Utstillinga i museet viser vasskrafthistoria og kraftutbyggingane frå 1916 og fram til rundt 1980. Den sentrale delen av utsillinga er eit av dei opphavlege aggregata med turbin og generatorar som var å finne i kraftstasjonen. Elles er her mykje utstyr og verkty frå  tida kraftstasjonen var i drift. I tillegg er her bilete og gjenstandar som viser andre sider avHøyanger si industrihistorie.

Likestraumsgenerator og turbin.

Steinar Østerbø viser korleis vassregulatoren inn på turbinen fungerte.

Smørarane sitt utstyr.

Eugen Nordahl-Olsen senior sine fotoapparat. Han var teknisk teiknar og NACO sin faste fotograf frå 1919 til rundt 1950.

Open dag på Vasskraftmuseet

Vasskraftmuseet i Høyanger vart etablert i 1986. Museet er lokalisert i den gamle Kraftstasjon I bygd i 1917, og ligg inne på verksområdet til Hydro (Leira Næringspark). Pga renovasjonsarbeid på bygget har det ikkje vore ope for omvising ein periode. Laurdag 2. juli vert det endeleg tilgjengeleg igjen for publikum 25 år etter at det vart opna første gongen.

Høyanger Industristadmuseum vil stå for drift av museet i 2011. Grupper og andre interesserte kan henvende seg til industristadmuseet for å bestille museumsbesøk i sommar og utover hausten. (Tlf 57712775/57711500)

Laurdag 2. juli startar vi opp med open dag i mellom 12:00 – 15:30. Besøkande kan møte opp i porten til Hydro (Leira Næringspark), der ein guide vil hente dykk kl: 12:00, 12:30, 13:30, 14:00, 14:30 og 15:00. Det er gratis inngang. Aldersgrense for å sleppe inn på verksområdet for barn er 10 år. I samband med denne hendinga vil det og bli enkel servering.

Denne dagen vil det bli omvising med Steinar Østerbø, som i si tid stod i spissen for etableringa og oppbygginga av Vasskraftmuseet. Han var og den siste maskinmeisteren på Kraftstasjon I når den vart nedlagt i 1979. 

Den sentrale delen av utsillinga er ein av dei opphavlege aggregata med turbin og generatorar. Elles er her mykje anna utstyr og verkty frå  tida kraftstasjonen var i drift. Utstillinga elles viser vasskraftutbyggingane i Høyangerfjella frå 1916 og fram til rundt 1980 vist via kart og bilete.  I tillegg er her ein del andre gjenstandar og bilete og  som viser andre sider av industrihistoria i Høyanger.

1. mai i Høyanger i over 90 år

1. Mai 1921 barnetoget. (Eigar: Fylkesarkivet)

Høyanger har lange tradisjonar for 1. mai feiring.  Alt første året industrireisinga byrja var det 1. mai markering her. Den gang var det i stor grad arbeidarar ved anlegget som deltok. Etter kvart kom det til familiar og born som og var med å feira 1. mai. Barnetog har tradisjonar langt attende i tid. For 90 år sidan 1 mai 1921 vart det teke fleire bilete av toget. Biletet her er teke rett før dei gjekk forbi Folkets Hus. Fremst i toget går fagforeiningspioneren Ole E. Larsen med sonen Bjarne på armen. Dette og fleire andre bilete frå 1. mai feiring er å finne i fylkesarkivet i Sogn og Fjordane sin fotodatabase. http://fylkesarkiv.no/

Martin Kolberg på talarstolen.

Mykje har endra seg sidan den tid. Men  1. mai feiringa i Høyanger består med morgontog, barnetog og hovudtog med tale. I år (2011) var stortingsrepresentant for Arbeidarpartiet Martin Kolberg hovudtalar. Talen var heldt framfor inngangen til Høyanger industristadmuseum i byporten. Slik har museet etter at det opna i 1997 vore ein viktig del av 1. mai feiringa i Høyanger.

Vinter 2010/11

Omvising etter avtale. Gratis inngang.  

Kontaktinformasjon
Høyanger Inddustristadmuseum
Postboks 159,
6991 Høyanger
tlf.57711500
eller 57712775
epost:postmottak@hoyanger.kommune.no

Høyanger historielag er stifta

9.september 2009 vart det avhalde skipingsmøte for Høyanger historielag i kommunestyresalen på rådhuset.

Det vart valt fylgjande styre:

Fungerande leiar: Gaute Ljotebø
Nestleiar: Karl Magnus Gudvangen
Sekretær: Jorun Systad
Kasserar: Anne C. F. Eide
Styremedlem: Helge Øyehaug
Styremedlem: Morten Torvund
Styremedlem: Roald Jensen

Varamedlem: Einar Rysjedal
Varamedlem: Anne Margrethe Alværn
Varamedlem: Kristi Brekke